Sympathiek met straffe context

Terwijl ze - op de trein van Amsterdam naar Berlijn - de Duitse grens naderen, ontmoeten verteller William Bradshaw en de nerveuze, pruikdragende Arthur Norris elkaar. Het begin van een vriendschap tussen beide heren en voor de lezer de start van een zoektocht naar wie die ietwat vreemde Meneer Norris wel is en waarom en hoe hij zich door het leven beweegt.
Isherwoord neemt ons mee naar het vooroorlogse Berlijn waar de spanning soms te snijden is: regeringen wisselen elkaar af, communisten en fascisten strijden (ook fysiek) om de macht en de bevolking leeft in onzekerheid.

Tijdens de lezing vonden we Meneer Norris neemt de trein vooral een sympathieke vertelling: ietwat traag op gang komend, licht mysterieus, maar leuk met een schattige of soms zelf aandoenlijke protagonist als Norris in de hoofdrol. Nu we wat meer informatie over het boek verzamelden, weten we dat Isherwood het verhaal op eigen ervaringen baseerde en wordt de impact van de achtergrond waartegen het verhaal zich afspeelt groter. Sommige personages zijn op bestaande figuren gebaseerd en de context van de politieke veranderingen in Berlijn is confronterend. Dan vinden we het zelf een gek contrast dat we hierboven woorden als 'schattig' en 'aandoenlijk' gebruiken, maar toch klopt dat helemaal.

Vraag is dan of die pittige achtergrond het niet helemaal binnen kwam bij ons als lezer omwille van de stijl, of omdat we niet met de nodige aandacht lazen. Hoewel zijn boek goed ontvangen werd en goed verkocht, was Isherwood achteraf ook kritisch voor zichzelf en suggereerde hij dat zijn hart niet helemaal in het boek lag en dat hij 'wat vals gespeeld had' met de uitgangspunten van zijn ervaringen. Misschien is dat net wat we als lezer 85 jaar na publicatie ervaarden.

Dat allemaal gezegd zijnde, is Meneer Norris neemt de trein een fijn tussendoortje. Niet noodzakelijk als niet te missen leesvoer, wel prettig en goed geschreven.

Door Gert De Bie