Pijnlijk relevant verplicht leesvoer.

In drie essays benoemd Umberto Eco de essentie van fascisme, wijst hij erop hoe het zich eenvoudig kan maskeren of verbergen en spreekt hij uit waar er hoop is om het te overwinnen of niet meer te laten terugkeren.

Umberto Eco was een intellectueel en dat lees je hier en daar. Niet dat de tekst ontoegankelijk is - verre van! - maar het was toch even geleden dat we in een boekje van een 77 bladzijden een drietal woorden moesten opzoeken.

In 'Het eeuwige fascisme' werkt Eco grondig uit wat de gelijkenissen zijn tussen fascistische stromingen en waarom ze erg kunnen verschillen. Dat leidt hem tot het uitwerken van de basiskenmerken van oerfascisme. Verhelderend en ook de dag van vandaag pijnlijk relevant. We lichten er eentje uit:

"Het oerfascisme komt voort uit persoonlijke of maatschappelijke frustratie, hetgeen verklaart waarom een van de typische kenmerken van historische fascistische bewegingen de oproep aan de gefrustreerde middenklasse was, die zich altijd wel onbehaaglijk voelde ten gevolge van een of andere economische crisis of politieke vernedering en die doodsbenauwd was voor de druk van lagere sociale klassen."

In 'Censuur en stilte' betoogt Eco hoe feiten zich het meest eenvoudig verbergen in rumoer en hoe leugenaars, demagogen en opportunistische politici daar eenvoudig gebruik van maken om pijnlijke waarheden of regelrechte leugens te verbergen. In tijden van de verslavende impact van sociale media relevant en confronterend.

Tot slot wijst Eco er in 'Een nieuw verdrag van Nijmegen' op hoe Europese samenwerking volgens hem de beste manier is om bovenstaande risico's het hoofd te bieden.

Goed uitgewerkt, leerrijk en bijna 30 jaar na het schrijven van het eerste essay nog altijd pijnlijk relevant.
Ik zou zeggen: verklarende woordenlijst erbij en verplicht leesvoer in scholen, fabrieken, parlementen en staminees!

Door Gert De Bie