Op 19-jarige leeftijd sloot René Lambrechts zich aan bij Partizanenkorps 037 uit Heist-op-den-Berg, een verzetsbeweging die aanleunde bij het Onafhankelijksfront. In oktober 1943 waren ze betrokken bij een overval op een dynamiettransport in Averbode.Hoewel deels succesvol, kwam Lambrechts in de handen van de Duitsers, waarna hij jarenlang in verschillende concentratiekampen doorbracht. Wij, Muselmänner is zijn relaas dat voor het eerst in 1947 verscheen.

Door Gert De Bie , 10/12/2020

Op basis van notities genomen tijdens zijn diensttijd in de Franse loopgraven tijdens de eerste Wereldoorlog, schreef De Brit Siegfried Sassoon zijn memoires. Hoewel zijn boek soms wat onderkoeld aanvoelt, krijgen we een intens en eerlijk verslag van zijn oorlogservaringen. Sassoon was betrokken bij de slag om de Somme en beschrijft het soldatenleven aan en achter het front vanuit zijn functie als tweede luitenant. Hoewel zijn focus ligt op zijn persoonlijke ervaringen en zijn gemoed, krijgen we een duidelijk beeld van de gruwelen en risico's van het leven in de loopgraven. Ondanks de zwaarte van de oorlog, weet hij toch op een openhartige manier duidelijk te maken dat de impact van de oorlog een unieke band schept onder de soldaten. Sassoon verheerlijkt dit niet, maar beschrijft treffend hoe een soldaat opgelucht is wanneer hij gewond het front moet verlaten maar tegelijk verlangt om weer onder de soldaten in de loopgraven te zijn. De memoires van Sassoon zijn intens en verrassend, met veel oog voor detail weet hij zijn gevoelens treffend onder woorden te brengen en gaat hij niet voorbij aan de 'momenten van geluk' tijdens zijn soldatenbestaan. De memoires krijgen een onverwachte wending, wat ze des te realistischer en aangrijpender maken. Naar onze bescheiden mening - en met onze beperkte kennis van WOI-lectuur - lijkt dit één van de meest genuanceerde en waarachtige beschrijvingen van een intense oorlogservaring met een unieke blik op de verschillende keerzijdes van de medaille.

Door Gert De Bie , 15/01/2021

'k zou graag een 4,5 geven. Indrukwekkend staaltje geschiedschrijving van de 33-jarige George Orwell, die in 1936 als journalist naar Spanje trok om er verslag te brengen van de burgeroorlog: Franco die met de hulp van Hitler een fascistische dictatuur wilde vestigen versus kleine boeren en arbeiders die een marxistische bewind op poten wilden zetten. Orwell arriveert in Barcelona en meldt zich - in de greep van de revolutionaire sfeer - onmiddellijk als vrijwilliger aan bij een Marxistische militie. Zijn vrouw blijft in Barcelona op hem wachten. Zo schrijft hij uiteindelijk een ooggetuigenverslag vanuit de frontlinie, waar het huilen met de pet op is: ongedierte, amper wapens, amper kledij en zelfs amper strijd. Maar de bereidwilligheid van de arbeiders en buitenlandse vrijwilligers om zich in te zetten en op te offeren voor de marxistische revolutie is indrukwekkend. De oorlog tegen Franco moet gewonnen worden. Orwell neemt ook de tijd om de politiek achter de strijd te schetsen en die is niet eenvoudig, noch prijzenswaardig: de communisten, waarvan je zou denken dat ze de strijd van de arbeiders op alle manieren zouden steunen, hebben een eerder rechtse agenda in Spanje, worden gesteund door de Sovjet-Unie en dansen naar diens pijpen, zodat ze uiteindelijk (mede-)verantwoordelijk zijn voor het falen van de revolutie. Hier komt de journalist in Orwell helemaal naar boven: hij probeert zo objectief mogelijk te zijn, en waarschuwt de lezer ook expliciet voor zijn partijdigheid. Voor lezers die niet zo geïnteresseerd zijn in politiek, bundelt Orwell die beschouwingen netjes in afzonderlijke hoofdstukken en waarschuwt hij op voorhand dat ze er aan komen. Het is ronduit indrukwekkend om uit eerste hand te lezen en mee te beleven hoe mensen (jongeren, arbeiders, vrouwen, buitenlandse vrijwilligers, ... ) bereid waren hebben en houden op te geven om de strijd met het fascisme aan te gaan. Want het fascisme had sinds 1930 altijd gewonnen. Het werd tijd dat daar verandering in kwam. Dat de strijd een burgeroorlog is, maakt het allemaal intenser en ingrijpender. Stevige, maar perfect leesbare kost; indrukwekkend tijdsdocument.

Door Gert De Bie , 22/02/2021

Hoe onder de voet ik steeds weer ben als ik oorlogsliteratuur lees. Hoe ik stiekem vermoed dat ik naar oorlogsliteratuur grijp als ik dreig in mijn dagdagelijks bestaan perspectief te verliezen. Hoe graag ik wil geloven dat als iedereen dit soort literatuur leest, woorden als 'Nooit meer oorlog' ook effectief inhoud zouden krijgen. Mario Rigoni beschrijft in twee delen zijn oorlogservaringen in Rusland in heldere taal zonder franjes en met onmiskenbaar scherpe blik voor de waanzin van oorlog, zonder het soldatenbestaan te verloochenen. "Het steunpunt" beschrijft de confrontatie met de Russen aan het front rond Stalingrand, waar de Italianen in de bocht van de Don deelnamen aan een uitzichtloze loopgravenoorlog in de ijzige winter van 42-43. "In de tang" vertelt het schrijnende, aan waanzin grenzende verhaal van de terugtrekking van het Italiaanse en Duitse leger in februari 43. Hoe deze ijskoude, barre dagenlange tocht door sneeuwstormen, spervuur, partizanenaanvallen, bij onmenselijke temperaturen door Rigoni en de restanten van de terugtrekkende colonne tot een goed einde is gebracht, grens aan het onwaarschijnlijke. Rigoni beschrijft op indrukwekkende wijze hoe de overlevingsdrang een automatisme wordt dat zijn persoonlijkheid volledig wegdrukt. Van een ongekende, ontroerende en verrassende schoonheid is de passage waarin hij 's nachts een izba (typisch Russisch boerenhuis) binnenstapt waar drie gewapende Russsiche soldaten aan tafel zitten. Een passage die de kern van onze menselijkheid weet te vatten, zelfs ten midden van oorlogswaanzin. Indrukwekkend en verstillend.

Door Gert De Bie , 01/06/2021

Een Vietnam roman die de wreedheid, zinloosheid en andere morele vragen niet uit de weg gaat, maar wat het boek echter uniek maakt is dat driekwart ervan over de reis naar Parijs gaat die Paul Berlin en de leden van zijn compagnie maken op zoek naar Cacciato, hun mede soldaat die midden de wapenfeiten zijn M16 laat liggen, de oorlog achter zich laat en besluit 8000 km naar Parijs te wandelen. De tocht in de voetsporen van Cacciato noopt Berlin en zijn compagniegenoten tot reflectie over wat ze in Vietnam te zoeken hebben, waarom iemand de wapens achterlaat en hoe de Vietnamezen later zelf op hun aanwezigheid zouden terugblikken. Berlin is een angstige soldaat en gaat daaromtrent continu in conflict met zichzelf, maar de trip naar Parijs ligt hem wonderwel en gaandeweg vervagen de grenzen tussen achtervolgen, profiteren van een mooie kans of zelf deserteren. O'Brien schrijft vlot en we waren danig onder de indruk van "The things they carried", waardoor we met plezier aan "Going after Cacciota" begonnen. Hoewel origineel van opzet, goed uitgewerkt en veelzeggend over het traumatische van een oorlogservaring, wist het boek ons toch niet echt bij de keel te grijpen. Graag gelezen, met enkele waardevolle passages: een boek over cognitieve dissonantie (zowat de enige term die we onthielden uit de lessen psychologie die we ooit kregen), over dromen, feiten of trauma's? Aan de lezer zelf om dat uit te maken. Bekroond met de National book award.

Door Gert De Bie , 03/12/2021

"Civilisatie, beschaving, is niet in al die afgrijselijke rotzooi te vinden, en als ze niet in het hart van de mens is te vinden, nou, dan is ze nergens te vinden." Dat is de indrukwekkende slotzin van de verhalen die Georges Duhamel publiceerde op basis van zijn ervaringen als arts in de Eerste Wereldoorlog. Duhamel had een diploma geneeskunde, maar geen praktijkervaring toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Hij meldde zich aan en bracht vier jaar door in veld- en andere hospitalen in de frontlinie of achter de linies. Duhamel schrijft in Civilisatie 1914-1917 verschillende aangrijpende ooggetuigen verslagen van zijn ervaringen met gewonden en oorlogsslachtoffers. De klinische, heldere beschrijvingen verraden zijn achtergrond als arts, de stijl, blik op het gebeuren en de ruimere context, verraden zijn bekwaamheid als auteur. Nergens spreekt hij echt een oordeel uit over de oorlog, maar toch schemert in elke verhaal de afschuw door voor de moderne oorlogsmachine en hoe die de lichamen van 'Frankrijks mooisten' genadeloos verwond. Het boek passeerde de militaire censuur, maar daarvan merk je als lezer niets. Terecht bekroond met de Pirx Goncourt in 1918. Om stil van te worden. Zoals van al die literaire oorlogsgetuigenissen in de reeks Oorlogsdomein.

Door Gert De Bie , 30/01/2022

Na "The Things They Carried" & "Going after Cacciato" is dit het derde oorlogsrelaas van Tim O'Brien dat we lezen.

O'Brien vertelt vlot en open over zijn afkeer van de Vietnamoorlog en hoe hij absoluut geen dienst wil nemen. De druk van zijn omgeving is echter groot en - ondanks de plannen om naar Canada te vluchten - volgt Tim een opleiding in Fort Lewis, waarna hij naar Vietnam verscheept wordt.

If I die in a Combat Zon, is het relaas van een jaar lang diensttijd. Een verhaal van angst en onzekerheid, een verhaal van vriendschap en twijfels, waarin Tim O'Brien niets van het oorlogsleven romantiseert of opblaast. Zijn verhaal klinkt oprecht en feitelijk, maar neem veel ruimte voor de menselijke kant.

Soldaten aan het front zijn bang, zitten dikwijls in een ambigue situatie maar moeten gewoon continu verder. Soldaten aan het front sluiten vriendschappen, maar hebben evenzeer een jaar dienst met makkers waarvan ze de achternaam niet kennen. Soldaten aan het front hebben soms wel een mening of de oorlog goed of slecht is, maar dat verandert niets aan hun drang te overleven en deze oorlog te doorstaan.

En wat is moed? Wanneer is een soldaat moedig? Als hij absoluut geen rekening houdt met levensgevaar om iemand te redden en daarbij sneuvelt? Of net als hij weet wanneer hij geen risico moet nemen, zo overleeft en later nog een rol van betekenis kan spelen?

Tim O'Brien schrijft helder en relevant over Vietnam. If I Die in a Combat Zone is - omwille van de hier en daar wat meer filosofische uitweidingen - misschien wel zijn meest diepgravende verslag. Indrukwekkend.

Door Gert De Bie sinds 8 maanden en 30 dagen