Een boek vol bijzondere woorden. Neem dat gerust letterlijk. De 17-jarige Gioia verzamelt onvertaalbare woorden. Denk aan kensho (Japans - het ultrakorte moment waarop je het plots helder ziet), hoppipolla (Ijslands - in modderplassen springen) of begadang (Bahasa Indonesia - de hele nacht wakker blijven om te praten). Doorheen het verhaal tovert ze zo’n vijftig bijzondere woorden uit haar hoed. Elke keer ik zo’n woord tegenkwam, voelde het alsof ik een klein cadeautje kreeg.
Vanop de kaft keek Gioia me indringend met haar felblauwe ogen aan. Vanaf het ogenblik dat ik het boek vastnam, voelde ik een soort verbondenheid met haar. Gioia - door haar klasgenoten neverajoy genoemd - is anders dan anderen en vindt weinig aansluiting. Ze houdt van onvertaalbare woorden, van Pink Floyd, van fotograferen (alleen de ruggen van mensen) en heeft één vriendin Tonia, die enkel in haar gedachten bestaat. Op een dag ontmoet ze op het terras van een gesloten café de mysterieuze Lo. Met hem kan ze goed praten. Maar hij toont zich niet altijd als een betrouwbare vriend. Gioia raakt verstrikt in het leven van Lo. Als lezer word je meegezogen in het verhaal van Gioia en Lo en word je vaak aan twijfelen gebracht.
Auteur Enrico Galiano is een Italiaanse leraar. Achteraan in het boek staat een fijn interview met hem; lees dat zeker ook. Hij schreef een rijk verhaal over liefde, vol filosofische overpeinzingen, waarin verschillende verhaallijnen verweven zitten: de toxische relatie van de ouders van Gioia, het soms moeilijke leven als adolescent, armoede, pesten, psychische ziekte… Dit alles verpakt in wonderlijke taal. Het boek bulkt van de mooie zinnen.
Een personage dat er met kop en schouders bovenuit steekt, is de leraar filosofie Meneer Bove. De gesprekken tussen Gioia en Meneer Bove lezen prachtig. Je wenst dat elke adolescent lessen filosofie zou mogen krijgen van een inspirerende leerkracht als Meneer Bove.
Soms leest het verhaal wat hakkelig. Sommige hoofdstukken zijn lang, anderen weer heel kort. Het zou ook kunnen liggen aan  de bijzondere woorden die telkens uitgelegd worden (al stoort dat niet echt) of aan de vertaling die nogal Hollands aanvoelt.
Los daarvan heb ik ‘De bijzondere woorden van Gioia’ heel graag gelezen. Het open einde maakt me benieuwd. Het vervolg ‘Gelukkig tegen de wereld’ staat dan ook hoog op mijn leeslijst. Want intussen is Gioia voor mij nech-gaoil (Iers - de persoon die in je hart woont) geworden.
Een tip: je hoeft alle onvertaalbare woorden die je in het verhaal tegenkomt niet op te schrijven tijdens het lezen. Ik geef toe; ik heb het zelf wel gedaan. Tot bleek dat alle woorden achteraan het boek netjes opgelijst staan. Het bespaart je een hoop moeite.

Vanaf 15 jaar

Mylo doodde per ongeluk zijn beste vriend Mees en moet verder leven zonder zijn beste vriend en met een enorm schuldgevoel.
Een intens uitgangspunt waarmee Kunst je in een explosief verhaal over Mylo meesleept.

Van Dale omschrijft patroon als:
    de patroon: huls met buskruitlading en projectiel
    het patroon: model, vorm, voorbeeld
Een dubbele betekenis die door Kunst interessant en intelligent uitgewerkt wordt. Bovendien verwijst patroon ook naar het Latijnse patron: vader. Zelfs die gelaagdheid zit kunstig en naadloos verweven in het boek.

In het eerste deel (de patroon) kom je te weten wat er misging met ‘de patroon’ en hoe Mylo per ongeluk zijn beste vriend Mees doodde. Mylo schrijft in opdracht van zijn therapeut in dagboekvorm al zijn gedachten, angsten en twijfels van zich af. Hij graaft in zijn geheugen, stort al zijn overpeinzingen knallend neer op papier en neemt je mee in zijn zoektocht naar een manier om het drama te verwerken en met zijn schuldgevoel  om te gaan.

In het tweede deel (het patroon) gaat Mylo op reis met zijn beginnend dementerende opa naar Amerika, waar zijn opa vandaan komt. Ze gaan op zoek naar Mylo’s vader. De reis legt een geheim bloot waarin zijn opa al zijn hele leven gevangen zit en dat zelfs te maken lijkt te hebben met de dood van Mees.
Mylo begrijpt steeds beter welk patroon zijn familie al drie generaties in zijn greep houdt. Als lezer kruip je in dit tweede deel onder de huid van Mylo vandaan, krijgt weer wat ademruimte en begint het ruimere plaatje te zien. Heden en verleden, dichtbij en veraf, jong en oud, oorzaak en gevolg vloeien in elkaar over en de onvergeeflijke gebeurtenis ‘die veertien miljard jaar leek te duren’ wordt zo in een ruimer perspectief geplaatst.

Deel drie kreeg de prachtige titel: ‘Een dag om voorgoed in te blijven wonen’ en zorgt met een alwetende verteller voor een perspectiefwissel. Patronen zijn geen noodlot: het zijn sporen van dingen die voorbij zijn.  Als je ze ziet en herkent, kun je je ervan losmaken. Je kan je als lezer ook hoopvol losmaken van Mylo, afscheid van hem nemen, met vertrouwen in de toekomst. Niet voor niets is het laatste woord van het boek ‘leven’.

Patroon leest heel vlot dankzij beeldende en korte, krachtige zinnen doorspekt met stoere puberjongenstaal. Een boek vol zelfspot in korte, behapbare hoofdstukken waarin humor en herkenbaarheid de heftige onderwerpen minder zwaar maken.

Fijn dat er met Patroon ook een young adult-boek bij de genomineerden voor de Boon literatuurprijs 2023 staat. En wat voor één: een ietwat rauw, geladen en beklemmend boek dat je niet snel vergeet!

Vanaf 13 jaar. 

De 61-jarige Erna Sassen schreef in 2021 het verbluffende young-adult boek ‘Zonder titel’. In dit rauwe en confronterende meesterwerk maakten we kennis met de 15-jarige Joshua. Zijn ouders zijn gescheiden en hij mist zijn soulmate Zivan, die met haar ouders is teruggekeerd naar haar geboorteland Irak. Dit boek won de Nienke van Hichtumprijs 2021.  De jury schreef: ‘Sassen heeft zich ontwikkeld tot een schrijver die de stem van de puber als geen ander weet te vangen.’
Hiermee zijn we het volmondig eens: Sassen slaagt erin om échte jongeren te portretteren, in al hun diversiteit en onstuimigheid. In 2023 verscheen de ijzersterke opvolger ‘Neem nooit een beste vriend’.
Het woord is opnieuw aan de verlegen en kunstzinnige Joshua. Hij is naar vmbo-3 gegaan waar een ruwe sfeer hangt. Hij komt er in aanraking met Sergio en Dylan: brutale en intimiderende hangjongeren. Joshua zoekt zijn weg en wordt verliefd op Lindsey. Intussen glijdt zijn zus Kato steeds verder weg in een eetstoornis.
Met een spel van grote, vette en cursieve letters afgewisseld met schitterende illustraties weet Sassen je helemaal binnen te trekken in het chaotische en onzekere puberbrein van Joshua.
De uitlaatklep van Joshua - tevens de rode draad in het boek - is tekenen en schetsen. Deze afbeeldingen, prachtig getekend en geschilderd door Martijn van der Linden, tillen het boek naar een hoger niveau. De boeiende verwijzingen naar echte kunstwerken (De schreeuw, Meisje met de parel …) geven het boek extra cachet.

Neem nooit een beste vriend is een actueel boek dat naar de keel grijpt: pesten, sekswerk, porno, eerste keer seks, eetstoornis, huiselijk geweld, agressie, lockdown, vooroordelen...  Sassen gaat niets uit de weg en schrijft eerlijk en taboeloos, weg van moralisering of verbloeming. Met humor brengt ze wel de nodige luchtigheid in het boek.
‘Zonder titel’ en ‘Neem nooit een beste vriend’ is young-adult literatuur van de bovenste plank: ontwapenend en authentiek!
Beide boeken zijn afzonderlijk te lezen maar het is een aanrader om ze na elkaar te lezen. We hopen dat Sassen nog niet uitverteld is over Joshua!